1855-рэ илъэсым апэрэ хьарыфылъэу арапыбзэкIэ Бэрсэй Умар ытхыгъэр Тифлис къыщыдэкIыгъагъ, 2000-рэ илъэсым къыщыублагъэу мы мафэр тилъэпкъыбзэ имэфэкIэу хэтэгъэунэфыкIы.

Адыгабзэмрэ тхыбзэмрэ  я Мафэ фэгъэхьыгъэ 1офтхьабзэхэр Шэуджэн районым игурыт еджапlэхэм игъэкlотыгъэу щырагъэкIокIыгъ.​
Уадыгэмэ убзэ бгъэлъэпIэн, къэухъумэн зэрэфаер, ныдэлъфыбзэр цIыфым икультурэ, ицIыфыгъэ агопхын умылъэкIынэу, мэхьанэшхо зиIэ амал гъэшIэгъонэу лъэпкъхэм зэраIэкIэлъыр  игъэкIотыгъэу щытегущыIагъэх.
КIэлэеджакIохэм бзэм фэгъэхьыгъэ,лъэпкъым ищытхъу зыlэтырэ усэ зэфэшъхьафхэр lупкlэу къаIуагъ.